All posts by taej0

alive
Taalspelletjes

wisselwoorden woordenwisseling

Dit is een taalspelletje dat we met de G-krachtclub deden.

Verzin zoveel mogelijk wisselwoorden. Dat zijn woorden van twee delen die je kunt omwisslen

Pannenkoek- koekenpan maar ook
Wisselwoord-woordenwisseling bijvoorbeeld. Zoals je ziet mag het woord best een b e e t j e anders zijn.

Het leukste zijn de woorden die echt iets anders betekenen als je ze omdraait:.

MUZIEKPOP-POPMUZIEK, MELKCHOCOLADE-CHOCOLADEMELK,  KINDERDUIM-DUIMKINDEREN, BOOMSPECHT-SPECHTBOOM, WERKGROEP-GROEPSWERK, GOEDKOOP-KOOPGOED, BOUWSTEEN-STEENBOUW, BLOEMKOOL-KOOLBLOEM, SPROOKJESPALEIS-PALEISSPROOKJE, WERELDNIEUWS-NIEUWSWERELD, LEUNSTOEL-STOELLEUNING, WERKEZEL-EZELWERK, WACHTKAMER-KAMERWACHT, KAMERSCHERM-SCHERMKAMER, MIDDAGSLAAP-SLAAPMIDDAG, GEEUWHONGER-HONGERGEEUW, BROEKMODE-MODEBROEK, ZUURKOOL-KOOLZUUR, WITTE KOOL- KOOLWITJE (VLINDER), BOOMSTAM-STAMBOOM, KLEEDKAMER-KAMERKLEED, BLOEMBAK-BAKBLOEM,STADSGIDS-GIDSSTAD

Verzin meer wisselwoorden met  AVOND erin of OCHTEND of MIDDAG.

Tip: Met FAMILIE, HUIS, VAKANTIE, SAP, STROOP, MOES EN SOEP, SCHOOL, TAFEL en WATER kun je ook veel wisselwoorden maken.

bij Hoofdstuk 8 - Trommelpannen

Wat je mond doet bij ´Tandpasta!´

Carlijn zoekt naar het mysterie van de verdwenen letters. Natuurlijk verdwijnen de letters niet van de bladzijde. Ze staan zwart op wit. Maar als je ze uitspreekt, zijn sommige letters opeens weg.

In de uitspraak van ‘tandpasta’ bijvoorbeeld. Je lippen maken een plofje voor de ‘p’ van pasta. Ze zijn al onderweg als je het woord ‘tand’ nog niet af hebt. Daarom klinkt ‘tand’ eerder als TAM.

Probeer maar.

Hetzelfde gebeurt bij ´postkantoor´ en ´nachtkastje´ Je mond is al druk met de plof van de ‘k’.

Bij vrachtwagen zijn je lippen al bezig met de ‘w’ van wagen nog voordat je de ‘t’ hebt gezegd. Zo gaat dat als je snel praat. Let eens op de nieuwslezer als het over vrachtwagenfiles in de herfstvakantiedrukte gaat.

bij Hoofdstuk 12 - De muziektent

Uit Hoofdstuk 12: De muziektent

muziektent als chinees restaurant

Bovenaan het trapje in de muziektent zetten we twee tafeltjes.
‘Dit is ons soepproefloket,’ vind ik.
Sam stampt op het podium en slaat met zijn hand op de tafels. ‘Ja, dit lijkt echt een winkel!’

Kelly blijft rustig op een stoel staan en kijkt of haar poster goed te lezen is. “Soep van de ondergaande zon.” Oranje letters met rode en gele stippen. Sams poster met “Biesboschsoep” hangt aan de buitenkant. Die letters zijn blauw. Hij heeft er springende snoeken omheen getekend met gele vinnen. De letters van de Olmcoper soep zijn rood met geel. Dat wekt eetlust op, zegt Lars.
‘Dat kan ons groene brouwsel wel gebruiken,’ lacht Kelly. Ze schudt met haar zwarte haar en kraakt met een heksenstem: ‘Wie wil dat nou proeven? Het lijkt net verse koeienpoep.’

De brandnetelsoep-poster heb ik getekend. Die komt aan het loket, bovenaan het trapje. Ik haal nog een doek tevoorschijn met grote zwarte letters:
KOM MEEDOEN AAN DE SOEPPROEVERIJ.
‘Dit is onze “banner”.’
Er staat op dat mensen moeten “raden wat er in de soep zit”. Met ons drieën lopen we om de muziektent heen om de banner op te hangen. Meteen komen een paar brommerjongens rond de muziektent hangen zonder iets te zeggen.
Na een poos vraagt één van hen:

bijh9

‘Waar zijn de soepkippen?’
‘Of zijn jullie zelf van de soep?’ Ze hebben de reclame gezien. ‘Wie verkoopt hier soep?’
En even later zegt er één zachtjes: ‘want we hebben wel trek.’

( pagina 102 )

bij Hoofdstuk 12 - De muziektent

Groen! Doorfietsen!

Raas is de naam van de kleur roze in het Olmcoops. Het klinkt gek, maar het heeft alleen andere klinkers als ‘roze.’

Kleuren hebben niet overal dezelfde namen. Sommige talen bestaan maar twee namen van kleuren: rood en zwart. De rest noemen ze gewoon ‘de kleur van de lucht’ of ‘de kleur van het gras.’

rug

Frans heeft een extra kleur paars. Daarvoor gebruiken ze een groentenaam, nl. aubergine. Fransen noemen wijnrood bordeaux. In de Verenigde Staten noemen ze wijnrode dingen burgundy. Bordeaux en Burgundy of Bourgondië zijn ook namen van plaatsen in Frankrijk.

Wist je dat alle talen met een woord voor ‘groen’ ook een woord voor ‘rood’ hebben? Maar niet alle talen met een woord voor ‘rood’ hebben een woord voor ‘groen.’ Daar kan je dus niet even snel tegen de chauffeur roepen: Groen!!!

Stel, je was geboren in een land met maar twee namen voor kleuren. Je noemt iets rood of je noemt het zwart.

Wat is daar altijd de kleur van een spijkerbroek?

En van hout?

Uncategorized

Hoe noem ik kleuren?

Een spijkerbroek noem ik zwart want hij is niet dezelfde kleur als de lucht. En hout is ook zwart. Dat ziet er ook heel anders uit dan de lucht of dan het gras. Maar in sommige talen heb je maar een woord voor alles wat niet rood is en dat is zwart. Voor het andere zijn geen namen.

Misschien vind je het onhandig. Maar de Russen en de Hongaren vinden ons weer onhandig: Want wij hebben zeggen blauw. Voor lichtere tinten hebben we geen speciaal woord .

Net als de Engelsen en Fransen moeten we er dan weer bijzeggen of we licht- of donkerblauw bedoelen.. Ja, en in het Russische hebben ze daar wel twee aparte woorden voor.

Goluboy is Russisch voor ‘hemelsblauw’

en sinij ‘donkerblauw.’

In het Hongaars bestaan twee namen voor ‘rood.’

Piros is Hongaars voor ‘lichtrood’

en vörös ‘donkerrood.’

Uncategorized

Iejoorgrijs en Zandvoortgeel

Gebruik alle kleurtjes die je hebt. Zet voor elke kleur een streepje. Schrijf achter het streepje jouw hoogstpersoonlijke kleurnaam. Bijvoorbeeld ´Iejoorgrijs´ als je een knuffel van Iejoor de ezel hebt met dezelfde kleur. Of ‘Zandvoortgeel’ voor zandkleur als jij vaak in Zandvoort naar het strand geweest bent.

bij Hoofdstuk 7 - Bloed onder de braamstruik

geheime eden

Eden zijn er om geheimhouding te beloven. Onder de braamstruik beloven de G-krachtclubleden  ‘trouw aan het clubgeheim.’
Is dat een garantie?

Alles is heftig onder die braamstruik. De hitte, de belofte, het aftellen en het bloed op die steen maakt het allemaal heel heftig. Weinig kans dat iemand zal vergeten dat hun plan  geheim moet blijven.

De G-krachtclubleden hebben een bondje gesloten. Nu houden ze elkaar eraan. En die heftige herinnering helpt ze daarbij..

Op het journaal hoor je weleens mensen een eed uitspreken.  Wat zeggen de ministers dan? Wie zorgt dat ze zich eraan houden?

klinken

Uncategorized

Zwemmen bij de Dakota indianen

Vraagt Lars: ‘Wil je zwemmen-huwo.’
Zegt Sam: ‘Nee-ksjt.’
Waarop Lars zegt: ‘Wacht dan aan de kant-yo’
Huwo = ? (geeft hetzelfde aan als een vraagteken: dit is een vraag)

Ksjt = ! (echt wel/ echt niet)

yo = ! (Doe dat nou even)

Lars en Sam praten met Dakota woordjes uit de VS . Dat doen ze om zo beleefd te zijn als de Dakotaindianen uit de USA.

 

De voorgaande zinnen zijn gewoon Nederlands met indianenbeleefdheid uit het Dakota. Maar let op, want vrouwen hebben andere beleedheidswoordjes :

Kelly: ‘Wil je zwemmen-huwe.’
Sam: ‘Nee-ksjt.’
Kelly: ‘Wacht dan aan de kant-ye’

En als de Sam het is die begint:

Sam: ‘Wil je zwemmen-huwo.’
Kelly: Echt niet-ksjto.
Sam: ‘Wacht dan aan de kant-yo’

Wat is het verschil tussen vrouwentaal en mannentaal in Dakota?
Vrouwen van sommige talen gebruiken vrouwentaal. Dat is daar beleefd.
IMG_0673

Uncategorized

Vissen op z´n Djalnuhgoeis

Probeer je eens voor te stellen,. Je bent bij opa en oma en je moeder zegt aan tafel:

‘Mag ik het brood?’

Maar papa zegt: ‘Schoonmoeder vergun mij een bakseltje?’

Of mama zegt tegen opa: ‘Pa, kom je vissen?’

Maar papa kan dat niet. Hij mag alleen maar vragen aan opa: ‘Schoonvader, ga mee opdat wij waterdieren vangen’

praten_met_uitzicht

In Australië spreken Dyirbalmensen mensen twee talen. Tegen hun schoonfamilie spreken ze Jalnguy. Dat spreek je uit als Djalnuhgoei. Het is een beleefde taal met omslachtige woorden. Met hun eigen familie praten ze gewoon duidelijk in het Guwal.

Jalnguy en Guwal zijn twee talen. Maar het zijn alletwee moedertalen van de Dyirbal mensen. De Guwaltaal heeft andere woorden dan de Jalnguytaal.Ook Dyirbal kinderen praten al anders tegen hun vaders broer dan tegen zijn vrouw.

‘Oom kom je vissen?’

Maar:  ‘Vrouwe van mijn oom, sta mij toe waterdieren te vangen, maar met uw goedkeuring alleen.’’

Na deze voorbeelden van Djalnuhgoeijs kun jij het ook eens uitproberen. Spreek met een aantal kinderen af. Tegen wie praten jullie je op z´n Djalnuhgoeijs.  Bijvoorbeeld tegen alle ouders. Gebruik algemene woorden, dus zeg ‘waterdieren’ in plaats van ‘vissen.’

bij Hoofdstuk 7 - Bloed onder de braamstruik

Uit hoofdstuk 7: Eh…, vraagje

Vooraan staan mannen met elektrische gitaren. Lars wil gaan kijken. Hij kijkt vragend achterom. Maar Kelly wijst op de stoelen van de achterste rij:
‘Dan kunnen we zo weer weglopen.’
Een zangeres zingt een langgerekt ‘Halleluja.’
Kelly fluistert: ‘Dit is vast een kerk. Straks gaat die meneer in dat pak heel lang praten.’
Kelly gaat in Amsterdam ook naar een kerk.
Ze fluistert zenuwachtig: ‘We kunnen nu nog weg!’

Een meisje met een paardenstaart komt naar ons toegelopen. Of we meekomen naar de andere kinderen van de bovenbouw.
Sam trekt zijn wenkbrauwen omhoog.
‘Doen?’ fluistert Kelly.
‘Misschien hebben ze daar tafels,’ sist Lars net iets te hard.

vijfkinderen

We lopen achter de paardenstaart aan. In een kleine ruimte staan tafels met stiften klaar. Achterin staat een korte mevrouw. Ze heeft een brede mond en rode krullen.

‘Hé, vier nieuwen! Welkom bij de zondagsschool!’
Lars aarzelt: ‘Eh, wij moeten om elf uur weer thuis zijn. We komen alleen even wat vragen.’
De vrouw knikt.
‘Kunnen we vrijdag deze tafels lenen?’ Hij wijst.
Je kan wel merken dat Lars oudere broers heeft die zo praten.
Kelly knijpt in mijn armen. Sam fronst. Gaat die leuke vrouw ons nu wegjagen?
Kelly roept gauw: ‘Pardon, neemt u me niet kwalijk dat we u storen.’
Sam schraapt zijn keel en ik sta klaar om weg te rennen.

De roodharige stelt zich voor: ‘Ik ben Madelon. Jullie storen niet. Ik ben blij dat jullie een keer in de kerk komen kijken.’
Ik ga weer op twee benen staan en Sam kijkt op.
‘Ik hou wel van kinderen die vragen stellen,’ lacht ze.

( pagina 57 )

Uncategorized

crash …

Sam had een lijstje in zijn telefoonnotities. Dat was handig.
Want Sam hoefde maar een paar letters te typen. Handig?
Helaas, zijn telefoon crashte wel..

Kan jij Sam helpen? Want alles staat door elkaar heen.

Zoek welke betekenis er achter de afkorting moet staan.

(houd een betekenis vast en sleep ‘m naar het goede vak)

WGJD
‘wat jij wil’
IDD
‘ik mis je’
L&R
‘zeker’
Ckr
‘later’ (eigenlijk: ‘tot later!’)
DM
‘mooi zo’
Iig
‘inderdaad’
WJW
‘Wat ga je doen?’
Sry
‘sorry’
Hw
‘nog wat te vertellen?’
Mz
‘doe maar’
Nwtv?
‘huiswerk’
Imj
‘in ieder geval’
Btj
‘beetje’
Cv
‘ca va = het gaat’
Uncategorized

whappe watte???

Somige sms-afkortingen lijken net woorden uit een andere taal:

o.O geeft aan dat iemand geschokt is, zo van ‘Oh! O!’

ELK = Even Langs Komen

XX = kusjes

Bew = ben er weer

Biw = ben ik weer

Whappe = whats appen

Lama = laat maar

XOXO = kus knuffel kus knuffel

Vlekjes = veel liefs en kusjes

Og  = ook goed

Drom  = daarom

Uncategorized

onuitsprkbr

Er zijn niet veel woorden met vijf of zes medeklinkers achter elkaar. Dat zijn dan een soort files. In die woorden is het druk. Maar dan niet met auto’s maar  met medeklinkers.

‘angstschreeuw’, ‘gerechtsschrijver’ of ‘herfstschrift.’ Omdat dat wel erg lang is zeggen mensen als je goed oplet:

angsreeuw,  gerechsrijver en hefsrif. Ze slikken dus klanken in.

Toch vinden de meeste Nederlanders zulke woorden prima te doen.

In de Amerikaanse indianentaal Nuxálk bestaan veel lastiger woorden. Daar zeg je ‘Hij heeft een kornoeljeplant’ zo:

xlpxvltlplskvc

en ‘schil’ is in die taal: prckvna

bij hoofdstuk 13 - De brandweer

klikgeluiden schrijven

fonetische weergave van enkele medeklinkers

In sommige talen is de klik een letter. Daar schrijven ze bijvoorbeeld X en dan lezen ze ‘klik’. In een taal met woorden als xylofoon kan dat niet. Want die hebben al een X.

Daarom is er ook een internationaal teken voor elke klik. Wetenschappers bedachten een teken voor de paardenklik: ll en l is de ‘gewone’ klik.

Maar er zijn er nog veel meer, kijk maar in het linkerrijtje hierboven.  De bovenste klik links lijkt op een kusgeluid. Je maakt hem met twee lippen: Smak!

De tweede klik is een zuiggeluidje tegen je tanden. Zoiets als een injectienaald nadoen.

De derde is een klak tegen je gehemelte, de ‘gewone’ klik voor ons.

bij hoofdstuk 13 - De brandweer

klik klak klosa

In de Xhosa taal uit Zuid Afrika heb je niet alleen gewone medeklinkers maar ook klik-medeklinkers.

De X maak je met een klikgeluid tegen je wang. De naam van de taal Xhosa  begint dus met een wangklik. Verder schrijven Xhosa de Q voor de gehemelte-klik. De C maakt je tong tegen de achterkant van je tanden.

Xhosa woorden die Sam aan ons leerde:

‘ei’: íqàndà

‘kikker’ ìxóxó

‘adamsappel’ ùqhóqhòqhò.

 

Probeer de drie Xhosa woorden uit. Check of het goed klinkt. Gebruik de link naar Miriam Makeba’s bruiloftslied in het Xhosa:

youtube.com/watch?v=2Mwh9z58iAU

 

Als je met een stel vrienden bent, kun je aan twee van hen vragen om de jury te zijn. Zij moeten zeggen ‘wie het beste Xhosa praat.’

bij Hoofdstuk 6 - Samen in een vreemd dorp

Het bijzondere van ei en ui

een ui

Soms gaan twee klinkers in elkaar over:

Ui waar je ogen van gaan tranen klinkt als AH + UU

of ei van de kip klinkt als EH + IE

Hoever doe jij je mond open? Zeg  eens  ui, ei, au.. Maak een filmpje van je mond. Wat gebeurt er precies?

Ken jij iemand uit Den Haag? Vraag of je een filmpje mag maken als zij ui, ei, au zeggen. Zie of hoor je verschil?

Of kom je zelf uit Den Haag? Vraag of iemand van buiten de stad ui, ei, au wil zeggen en filmen voor jou. Zie of hoor je verschil?

Tweeklanken maken het Nederlands heel speciaal. Twee klinkers vormen één klank. Dat is anders dan U-È-U-È-U-È-U-È U-È-U-È-U-È-Daarmee doen kinderen een sirene na.

Wat gebeurt er bij die sireneklank met je lippen?
ei van voedingswaardentabel

bij Hoofdstuk 6 - Samen in een vreemd dorp

Swahili namen

Namen klinken in een andere taal vaak anders.

Aan namen hoor je hoe buitenlanders onze taal horen.
Voor de Fransen is Den Haag is le Ejje want zij spreken de H niet uit.
En voor de Engelsen the Heek want zo spreken zij de G  uit, ongeveer.

In het Swahili mogen geen twee medeklinkers naast elkaar. Dan komt er automatisch een klinker tussen.

Hakuna Matata.

Ja je hebt de uItzondering gevonden: Si-mba de leeuw!

De MB is één letter in het Swahili, net als de SH:

Ja-mbo sana. Wageni wetu, tunamukaribisha.

Namen moeten zich ook aan die spelregels houden:
vijfkinderen

Lars wordt Laris of Larus
Sam wordt Samie
Kelly blijft Kelly want de L telt als een klank.
En ik? Carlijn heet in zo’n land Carolè-liena

Rotterdam = Rotteridamie
Amsterdam = Amusutelidamie
Eindhoven wordt dan eliendiehovun
Maar Deventer= Deve-nterie

Die laatste is geen Deveniterie,
want NT is voor Swahilisprekers als één letter.
Net als de MB van Simba de leeuw.