Category Archives: Uncategorized

bah bah

April 19, 2016 taej0

Elke familie kent wel van die woordjes. Sommige heb je met elkaar verzonnen. Soms was er een piepklein familielid. Die verhaspelde woordjes. En dat klonk zo grappig. Iedereen ging het vanzelf ook gebruiken, zo’n woordje.

Andere heb je overgenomen van een ander Dodo en pipi zeggen alle Fransen. Ze bedoelen dormir ‘slapen’ en pisser ´plassen.´ Wie zou daarmee zijn begonnen? Iemand met invloed op een heel land!

Maak een lijst met 26 regels. Voor elke letter van het alfabet één..
Neem mee verjaardag of familiefeestje. Ga langs de mensen en vraag ze om familiewoorden in te vullen bij elke letter.
Ga daarna iedereen langs en vraag of ze een vinkje willen zetten bij elk woord dat ze herkennen.

De ´bijenkrant´

April 19, 2016 taej0

Bijen vertellen elkaar het laatste nieuws met danspasjes. Het zijn eeeuwenoude dansjes die alle bijen op de hele wereld herkennen. De verkennerbijen dansen twee halve cirkels. Zo weet de rest ze waar de honing is. Want tussen de twee cirkels kun je een streep trekken. Die streep ligt in de richting waar ze heen moeten vliegen.

Bijen vertellen elkaar ook hoe ver de honing is. Want als het ver is, maken ze meer rondjes om de twee cirkels heen. Ze dribbelen daarbij op hun bijenpootjes. Zo geven ze precies aan waar rotspunten zijn. Daar moeten bijen dan omheen vliegen.

Bijen weten dus goed waar ze aan beginnen voor ze op reis gaan. Dansen is voor bijen net zoiets als de krant lezen. Zo weet je de laatste nieuwtjes.

mierentaal

April 19, 2016 taej0

Mieren praten niet met woorden. Maar ze geven elkaar wel seintjes. Dat doen ze met minstens tien geurtjes. Die maken ze met hun kop, borst en achterlijf. Door die geurtjes en met hun voelsprietbewegingen vertellen ze:

Kom helpen het nest verdedigen!
Laten we het nest groter gaan maken
Wie gaat er mee eten zoeken?
Geef de koningin te eten!
Was de koningin!
Draai de miereneitjes om!
Begraaf die dode mier!
Ik ben kindermeisje.
Ik doe de boodschappen.
Verdwijn diep in ons hol! Er is een vijand in aantocht!
Omsingel die prooi!
Stop onmiddellijk met deze mars!
Ten aanval (in een bepaalde richting)!
Die kant op lopen voor de eetzaal.
Die kant op lopen voor de uitgang.
Die kant op lopen voor de tuinen.

Parasolmieren onderhouden schimmeltuinen. Ze melken luizen. Het zijn net akkerbouwers en veehouders tegelijk. En ze wonen en werken altijd in een grote boomhut. Mensen krijgen zo´n strakke organisatie niet vanzelf voor elkaar.

De plek waar ‘mijn’ nog machtig klinkt

April 19, 2016 taej0

Spullen waar veel kopers op af komen, staan op Marktplaats.

Maar er zijn ook plaatsen waar een veilingmeester ze verkoopt. Meestal is dat vers koopwaar zoals bloemen of fruit en groente. Versproducten moeten snel verkocht worden.

Daar hebben ze op de veiling een manier voor:
De veilingmeester biedt de spullen één voor één te koop aan. Iedereen mag de prijs roepen die ze ervoor willen betalen. Om ervoor te zorgen dat het geen geschreeuw wordt, laat de veilingmeester een veilingklok lopen. De veilingklok wijst Euro’s en centen aan in plaats van minuten en uren.

Zodra de wijzer bij een bedrag aankomt, kan iemand ‘MIJN!’ roepen. Dan is dat de prijs die de koper moet betalen.

Maar de klok is nog niet uitgedraaid. Als iemand anders meer wil betalen, kan die ‘MIJN!’ roepen wanneer de wijzer een hogere prijs aanwijst. Het blijft spannend. De koop is pas zeker als de veilingmeester de wijzer stilgezet heeft. De hoogste bieder is de koper van die ronde.

Veilingtaal doet iets want je kunt er een koop mee sluiten. Daarom is mijn roepen een taalhandeling.op de veiling.

Eenmaal andermaal

April 19, 2016 taej0

Hiermee verklaar ik de koop voor gesloten.

Taalhandelingen beginnen vaak met een vaste uitdrukking. Zoals de veilingmeester zegt: ‘Hierbij verklaar ik de koop voor gesloten.’

Ken jij er nog zo een? Een taalhandeling waarmee iets gebeurt? Iets officieels bijvoorbeeld?

Komt een kikker bij een koe…

April 19, 2016 taej0

Moppen. Valt je ook iets aparts op aan het begin?

Komt een kikker bij een in het weiland en zegt:

(met vingers je mondhoeken wijd trekken) ‘Hallo, hoe heet jij?’

‘Ik ben een paard en ik eet haver.’

´O leuk, ik ben een breedbekkikker, daag!´

De breedbekkikker gaat verder tot hij een koe tegenkomt. ‘Hallo, hoe heet jij?’

‘Ik ben een koe en eet gras.’

´O leuk, ik ben een breedbekkikker, daag!´

Komt hij een ooievaar tegen. ‘Hallo, heet heet jij?’

‘Ik ben een ooievaar en ik eet breedbekkikkers.’

‘O.’ (zuinig mondje) Nooooit van gehoord.

Recept voor brandnetelsoep

April 19, 2016 taej0

Pluk! Was! Laat! Snijd! Kook! Voeg toe! Roer!

Dat klinkt een beetje als commanderen. Dat leest niet fijn, vonden ze vroeger. Daarom bedachten ze een speciale manier. Die manier is om recepten in de wensvorm te stellen. Met een speciale vorm van het werkwoord die op -e eindigt:

Men zette klaar:

vergiet, grote pan, ,grote snijplank, mesje, houten lepel met een lange steel, keukenhandschoenen, boodschappentas, 4 bouillonblokjes, zout en peper.

Men houde vooral rubber handschoenen aan tot alles in de pan zit.

Tip: Als je de brandnetels kookt, prikken ze niet meer.

Men plukke de toppen van brandnetelplanten met keukenhandschoenen. Boodschappentas vol = klaar.
Men wasse de brandnetels met handschoenen aan.
Men droge de brandnetels in een vergiet.
Men snijde de brandnetels in smalle reepjes.
Men stoppe de brandnetels in een grote pan.
Men giete daar 2 liter water bij.
Met zette het vuur onder de pan hoog.
Men wachte tot er luchtbellen op het water bubbelen,
men voege er vier kruidenbouillontabletten aan toe.
Men roere met een grote houten lepel.
Met legge de deksel op de pan en 5 minuten laten koken.
Men voege zout en peper toe naar smaak.Sprookjes beginnen met ‘Er was eens’ en toen en toen en toen
Recepten hebben korte zinnetjes met veel opdrachten. Zo heeft elke tekstsoort wat anders.

Ten strengste verboden

April 19, 2016 taej0

Heb je weleens gevlogen? Weet je nog wat de stewardes dan zegt aan het begin van de reis? Wat valt jou op:

‘Roken? Dat is ten strengste verboden. NIET roken en NIET in paniek raken.

Hoge hakken? Dat is ten zeerste af te raden. En NIET zonder zwemvest naar buiten.

De snelste manier naar de nooduitgang is via de laagste lichtjes in het midden. NIET wachten tot het grote licht aangaat.

NIET haasten. Het zuurstofmasker kunt u het makkelijkst aandoen door de grootste kalmte te bewaren.’

Behalve NIET hoor je ook een speciale vorm. Valt jou op welke?

veilinkje spelen

April 19, 2016 taej0

Wil je voelen hoe dat werkt? Als je met ‘mijn’ zeggen koopt?

Veil met vier kinderen stickers. Of kies iets anders dat je allevier graag wilt hebben. Verder heb je nodig: telefoon in houder, zakje pinda’s, vier bakjes.

Betaal met pinda’s die je eerlijk over vier bakjes verdeelt.

Neem 10 seconden per ronde. Je gebruikt de stopwatch functie van je telefoon. 1 seconde is 1 pinda, 2 seconden twee pinda’s etc.

Vier rondes lang speelt één kind veilingmeester. De veilingmeester zet de telefoon goed zichtbaar op tafel. Zodra de stopwatch loopt, mogen de anderen mijn roepen.

Roep je bij drie seconden mijn, dan moet je na tien seconden met drie pinda´s betalen. Doe de pinda´s in het bakje van de veilingmeester en pak de sticker.

Dat geldt niet als iemand anders nog mijn roept voordat de tien seconden voorbij zijn. Bijvoorbeeld ´bij 7´ seconden. Want dan betaalt dat kind zeven pinda´s. Alleen de hoogste bieder betaalt. Jij met drie hoeft dan dus niets te betalen.

Wat had U gehad willen hebben?

April 19, 2016 taej0

De ober vraagt wat je wilt. Want wat niet is kan komen.
Toch antwoorden de meeste mensen in de verleden tijd:

´De koster? Hij had graag spek in de pan.´
Of tegen een vriend : ‘Bij jou waren we frietjes gaan eten, had je dan niet liever iets knapperigs gehad?.’

Wenstaal gaat over iets dat er nu niet is, maar dat wel kan komen. Sommige talen hebben daar speciale wenswerkwoordvormen voor. Zoiets als ‘men neme’ een liter water’ in recepten.

Soms is het gewoon fijn om te dromen over de vakantie. ´Dan ging ik een tandem kopen en met die tandem gingen we dan naar de dierentuin.´ In de echte vakantie ga je misschien fijn met de trein naar de dierentuin. Want je kan zo gauw geen tandem vinden. Of je bent die tandem allang vergeten.

Soms hebben mensen het over wensen die alleen in hun fantasie bestaan. Bijvoorbeeld:
‘Ik zit hier voor het vensterglas, onnoemelijk te vervelen,
Ik wou dat ik twee hondjes was, dan konden we samen spelen.’ Godfried Bomans 1971

Of iemand die dorst heeft: ‘Als ik nou een zwembad vol limonade had, dan had ik nooit meer dorst.’ Het leuke van die fantasie is, dat je er samen met goede vrienden om kan lachen. Of er verder over dromen. Aan vreemden vertel je zoiets natuurlijk nooit.

Wat had jij graag gehad willen hebben? Maak af: ‘Ik wou dat ik ….. was….dan…..’

duidelijke signalen

April 28, 2016 taej0

Mensen zeggen soms het omgekeerde van wat ze voelen. Ze vinden iets vervelend maar zeggen rustig: ‘Leuk hoor. Hier word ik nou blij van.´ Maar niet heus dus.

Dieren gebruiken maar één signaal voor één betekenis. En dat blijft altijd zo. Poezen spinnen als ze blij zijn bijvoorbeeld. Als ze boos zijn blazen poezen. Je hoeft niet bang te zijn dat katten op een dag ironisch lopen spinnen als ze balen. Nee dieren zijn duidelijk. Ze kunnen niet anders.

Dieren apen ook nieuwe geluiden na. Zo zijn sommige vogels mobiele telefoons gaan nadoen, in London. Daardoor zijn er nu nog meer signalen bij gekomen. Maar de manier waarop dieren een signaal geven is niet belangrijk.

Voor dieren is de volgorde van hun signalen wel belangrijk. Vogels geloven waarschuwingsfluitjes niet altijd. Niet als dezelfde vogel eerst een flirtfluitje laat horen. Onderzoekers plakten die verschillende fluitjes achter elkaar. Daarna speelden ze de geluidsopname af. Duidelijk nep leek dat in de oren van echte vogels. Ze bleven rustig in hun nest. Maar bij een los waarschuwingssignaal ontvluchtten ze het gevaar meteen.

De dinges van de danges in de donges

April 28, 2016 taej0

Veel talen hebben tussenwoordjes. Die plakken ze tussen twee woorden. Maar alleen als die bij elkaar horen. Dat is handig want dan hoort iedereen wat de bedoeling is. Deze woorden horen bij elkaar.

Handig? Nou ja. Het is maar wat je gewend bent. Want je krijgt wel lange namen van dingen.

‘De beschermingslaag van het golfkarton in de verpakking voor de beschuitrol.’

En sprekers van zo’n ‘Dinges van de danges in de dongestaal’ weten dan meteen dat je bedoelt:

het beschuitrolverpakkingsgolfkartonnenbeschermingslaagje. Zeg dat dan!

tsinkiriantsiintsoonkwaakwaa

April 28, 2016 taej0

Wat gebeurt er je twee woorden aan elkaar plakt? Dan krijg je gewoon een heel lang woord. Blindengeleidehondenaaiverbod bedacht Lars. Carlijn had brailleschriftinstructierooster. Maarin het Engels gaat dat niet. Daar zit er een spatie tussen.

Bij sporten heb je home runs en ice skating. Zulke Engelse woorden mag je niet aan elkaar schrijven. Door al het Engels in reclames denken veel mensen dat reiskoffer handvat ook in twee stukjes hoort. Maar dat is fout. Want de twee stukjes slaan op één ding.

Soms moeten sprekers van een taal een woord verzinnen. Bijvoorbeeld als er iets nieuws is. Een groep indianen in Mexico ontdekte de ´schaar.´ Ze noemden die:

tsinkiriantsiintsoonkwaakwaa.

Ze dachten vast niet vooruit, want wie gaat er nu roepen:

Wie heeft mijn tsinkiriantsiintsoonkwaakwaa gezien?

letters en klanken

April 16, 2016 taej0

Weet je nog dat je net leerde lezen? Je ontdekte dat de letter E steeds anders klinkt. In groep 4 kon je het woordje verlegen lezen. Daar heb je wel drie klanken E. Toch is één letter E is genoeg. Je kon het gewoon goed lezen. Want je spreekt Nederlands.,En dan leer je ook al snel de woordjes de, het en een lezen.

Maar lees nou eens hardop beer en beet. Hoor je dat de ´ee´van beer anders klinkt? Ik heb van Hom geleerd dat er een internationaal klankalfabet bestaat. Die schrijven [bee:r] en [beet]. Zie je die dubbele punt? Dat internationale klankalfabet heet IPA-alfabet.

De IPA letter E is een enkele ´e.´ Maar de ´e´ in ´beer´ duurt langer, Daar moet een dubbele punt achter, [be:r] dus. Nederlanders lezen het woord beer vanzelf goed. Met een langere E dus.

Ook in andere talen doen ze het vanzelf goed. Luister eens naar liedjes. Bij de Engelsen heb je een P die je met een plofje lucht uitspreekt. Dat doen ze altijd en dus gaat het vanzelf bij hen. Zij hebben geen andere letter P. In het IPA is dat een [ph]. Wij moeten eraan denken als we Engels praten. Geen pil dus maar een phil.

Pill, power, pun, perfect maar ook perhaps. Het klinkt net als Sam als die rapt.

sms’en naar het buitenland

April 16, 2016 taej0

Sms’en in een andere taal? Ik kijk wel uit!

X betekent bijvoorbeeld niet overal ‘kusje’

In Engelstalige landen betekent 1000XQs duizendmaal excuses.

XX is voor Spaanse sms-gebruikers meisje en XY jongen. Dat slaat op X en Y chromosomen van jongens en meisjes.

Lars’ vaders kantoor

April 16, 2016 taej0

Op Lars’ vaders kantoor werkt een Russin. Ze praat Russisch en ze typt op een Russich toetsenbord. Hierboven zie je wat Lars ons appte. Het is een plaatje uit Wikipedia. Zo’n toetsenbord gebruiken miljoenen mensen in Griekenland, Bulgarije en Rusland.

Zie je de letter naast de ‘Caps Lock’ toets? Die kunnen wij niet uitspreken in het Nederlands. Het is een fluisterklank. Die Russin zei hoe je hem uitspreekt: Met opgekrulde tong en lucht langs je lippen. Zij deed het Lars voor toen die een keer op zijn vaders werk was. Het lijkt nog het meeste op onze F, maar dan anders.

Het Russisch heeft een L die je heel dik uitspreekt. Zoals je soms in Amsterdam hoort. Llllekker. LLLaat maar. Maar Russen doen dat in elk Russisch woord met een L. Ken jij letters met een uitspraak die het Nederlands niet heeft? In het Spaans bijvoorbeeld?

levende letters

April 25, 2016 taej0

Probeer hoeveel levende letters je kan maken met vrienden. Mail foto’s naar Carlijn@taalalseenjas.nl.

Of geef je bericht door met dit invulformulier.

De mooiste inzendingen worden geplaatst.

.

Weet je:

Wij hebben 26 letters, maar vroeger had het Nederlands er 27.
Toen hadden we ook een letter D voor de th.
Die maakte je net als in het Engels met je tong tegen je tanden en hij klonk ook net als in het Engelse de the.

Vader was FaDar.

Kruk lot mop

April 15, 2016 taej0

Lars stuurde een foto en Sam appte terug: Leuk jouw kop, Of dat dacht hij tenminste. Want er stond: Kruk lot mop.

Autocorrect maakt de raarste tekst van je berichten. Wil je ‘knuffel’ typen staat er opeens ‘KOUDEL’ op je scherm.

Of ‘kus’ en dan staat er JUS!

Bedenk grappige situaties met verkeerd getypte woorden in sms-taal. Geef jouw verhaaltjes als bericht door met dit invulformulier. Hier vast wat typo’s met Autocorrect:

Lepel = kerel

Lot = jou

Nsb = opa

Kruk= leuk

Bah = van

Stropdas = straks

Tweeling = feeling

Mop = kop

fiets fiets fiets fiets fiets fiets wat een raar woord eigenlijk

April 16, 2016 taej0

Hoe vaker iemand het zegt, hoe vreemder het klinkt.
Het komt ook nergens vandaan. Behalve misschien van het geluid van FLITS waarmee een fietser voorbij flitst.
Of fietst dus eigenlijk.

Soms lijkt een naam op de klank die het maakt, bijvoorbeeld fiets. Fransen noemen hetzelfde ding een ´tweewieler´ en de Duitsers ´rijwiel.´

Nederlanders hebben het over flitsen en Engelsen over flashing. Beiden bedoelen er lichtflitsen mee. Een rits is een zip in het Engels.

knibbel knabbel knuisje…

April 16, 2016 taej0

Zelf doen:

Maak een verzameling van alle geluiden in sprookjes. Schrijf op hoe die klinken. Bijvoorbeeld:

‘Knibbel knabbel knuistje’ zo klinken Hans en Grietje als ze snoepen

Maak een lijst.

Schrijf me! carlijn@taalalseenjas.nl