Mensen zeggen soms het omgekeerde van wat ze voelen. Ze vinden iets vervelend maar zeggen rustig: ‘Leuk hoor. Hier word ik nou blij van.´ Maar niet heus dus.
Dieren gebruiken maar één signaal voor één betekenis. En dat blijft altijd zo. Poezen spinnen als ze blij zijn bijvoorbeeld. Als ze boos zijn blazen poezen. Je hoeft niet bang te zijn dat katten op een dag ironisch lopen spinnen als ze balen. Nee dieren zijn duidelijk. Ze kunnen niet anders.
Dieren apen ook nieuwe geluiden na. Zo zijn sommige vogels mobiele telefoons gaan nadoen, in London. Daardoor zijn er nu nog meer signalen bij gekomen. Maar de manier waarop dieren een signaal geven is niet belangrijk.
Voor dieren is de volgorde van hun signalen wel belangrijk. Vogels geloven waarschuwingsfluitjes niet altijd. Niet als dezelfde vogel eerst een flirtfluitje laat horen. Onderzoekers plakten die verschillende fluitjes achter elkaar. Daarna speelden ze de geluidsopname af. Duidelijk nep leek dat in de oren van echte vogels. Ze bleven rustig in hun nest. Maar bij een los waarschuwingssignaal ontvluchtten ze het gevaar meteen.
Sam port met een stok in een dikke laag vuurkooltjes. Het gloeit witheet. Hij fronst en wil weten hoe lang de kooltjes heet blijven.
‘We moeten snel in actie komen!’
Opeens denk ik aan de bevroren vis. Ik wil mee met Sam. Die diepvriesdoosjes liggen daar te ontdooien onder Homs kruiden. Ik krijg de zenuwen. We moeten er zo snel mogelijk heen en niemand mag het merken. Stel je voor dat Hom uit zijn studeerkamer komt om even aan zijn kruidenplantjes te ruiken. Dan ruikt hij misschien wel een vissig luchtje…
Dan zijn we opeens een en al actie. Sam snelt in looppas voorruit langs het rivierpaadje. Ik snijd de weg af door de bosjes om zo snel mogelijk in Homs kruidentuin te komen. M´n armen moet ik stijf tegen me aanhouden en nog loop ik overal schrammen op.
Halverwege wil ik terug, als ik een ijselijk gejammer hoor. Het lijkt nog het meest op een huilende baby. Secondenlang sta ik te bedenken wat dat nou kan zijn.
( pagina 92 )
Bijen vertellen elkaar het laatste nieuws met danspasjes. Het zijn eeeuwenoude dansjes die alle bijen op de hele wereld herkennen. De verkennerbijen dansen twee halve cirkels. Zo weet de rest ze waar de honing is. Want tussen de twee cirkels kun je een streep trekken. Die streep ligt in de richting waar ze heen moeten vliegen.
Bijen vertellen elkaar ook hoe ver de honing is. Want als het ver is, maken ze meer rondjes om de twee cirkels heen. Ze dribbelen daarbij op hun bijenpootjes. Zo geven ze precies aan waar rotspunten zijn. Daar moeten bijen dan omheen vliegen.
Bijen weten dus goed waar ze aan beginnen voor ze op reis gaan. Dansen is voor bijen net zoiets als de krant lezen. Zo weet je de laatste nieuwtjes.
Sam had wel gelijk. Dierensignalen zijn oeroud. Dierentaal heeft een vaste volgorde. Ook de taal zelf verandert niet.
Spinnen zijn meestal blind. Ze waarschuwen elkaar met rukjes aan hun web. Hun jongen roepen ze door te stampen op de draden van hun web. ‘Eten!’ klinkt de trilling dan door het spinrag. En dan komen de kleine spinnetjes eraan. Ze genieten mee van een dikke bromvlieg. Als de vlieg nog leeft, stampt de moederspin om te waarschuwen: Terug naar je kamer!
Haringen zenden een soort morsecodes uit. Die duren van 0.05 tot 0,4 seconden. Het geluidje lijkt op een scheetgeluid. Daarmee vertellen ze elkaar:
Opgelet!
Verandering van zwemrichting
Roofvissen in zicht
Alarm
Let even op wat voor stemgeluid ik maak, ik wil je laten merken hoe ik me voel
Verzamelen van de hele school vissen
De knettergeluidjes die deze signalen maken klinken als scheetjes. quest.nl/artikel/schetende-haring
Mieren praten niet met woorden. Maar ze geven elkaar wel seintjes. Dat doen ze met minstens tien geurtjes. Die maken ze met hun kop, borst en achterlijf. Door die geurtjes en met hun voelsprietbewegingen vertellen ze:
Kom helpen het nest verdedigen!
Laten we het nest groter gaan maken
Wie gaat er mee eten zoeken?
Geef de koningin te eten!
Was de koningin!
Draai de miereneitjes om!
Begraaf die dode mier!
Ik ben kindermeisje.
Ik doe de boodschappen.
Verdwijn diep in ons hol! Er is een vijand in aantocht!
Omsingel die prooi!
Stop onmiddellijk met deze mars!
Ten aanval (in een bepaalde richting)!
Die kant op lopen voor de eetzaal.
Die kant op lopen voor de uitgang.
Die kant op lopen voor de tuinen.
Parasolmieren onderhouden schimmeltuinen. Ze melken luizen. Het zijn net akkerbouwers en veehouders tegelijk. En ze wonen en werken altijd in een grote boomhut. Mensen krijgen zo´n strakke organisatie niet vanzelf voor elkaar.
Een paardenhoofd buigt zich naar Kelly toe, haast zo groot als haar hele T-shirt. Ze fluistert schor in zijn oor: ‘We hebben het héle dorp uitgenodigd voor de muziektent.’
Haar vingers strelen de bles op zijn neus.
‘Ben je niet bang dat hij hapt?’ vraagt Sam vanaf veilige afstand. ‘Wat? In mij? Welnee,’ roept Kelly. ‘Zijn oren staan toch naar voren.’
Sam weet zeker nog niet dat Kelly paarden kent uit de manege.
‘Kelly kent paardentaal!’ Ik wil de boel wat opvrolijken. ‘Kelly kent paardentaal.’ Maar Sam is chagrijniger dan aan het ontbijt.
‘Dat is geen taal, dat zijn oeroude signalen,’ zegt hij peinzend.
Iris kwispelt. Ze kan hier loslopen op het gras.
‘Kreun, ik mis de signalen van mijn hamster,’ jammert Kelly.
Ze haakt haar arm in de mijne. ‘Mis jij Serafijn niet?’
Maar ik ga er niet op in. Ik wil soep maken.
( pagina 80 )
Schrijf me! carlijn@taalalseenjas.nl